ព្រឹទ្ធាចារ្យក្រមាមាស សាន គឹមស៊ាន ប្រធានបណ្ឌិតសភាល្បុក្កតោកម្ពុជានិងជាអនុប្រធានសហព័ន្ធកីឡាគុនល្បុក្កតោកម្ពុជា ពីម្សិលមិញបានសម្ដែងការព្រួយបារម្ភពីបំណងចុងក្រោយនៃការចងក្រងឯកសារក្បាច់គុនល្បុក្កតោមិនរួចរាល់ ខណៈសុខភាពរបស់លោកកាន់តែទ្រុឌទ្រោមពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ។
ការព្រួយបារម្ភនេះធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីលោកត្រូវបញ្ជូនទៅសង្គ្រោះបន្ទាន់នៅមន្ទីរពេទ្យព្រះកុសុមៈកាលពីថ្ងៃចន្ទ ដោយសារអាការៈក្អួត ក្ដៅខ្លួន និងអស់កម្លាំងខ្លាំង។
ព្រឹទ្ធចារ្យក្រមាមាស សាន គឹមស៊ាន ត្រូវបានគេចាត់ទុកថា គាត់ជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់ក្នុងការចូលរួមលើកស្ទួយផ្សព្វផ្សាយគុនបុរាណខ្មែរ «ល្បុក្កតោ» រហូតពិភពលោកស្គាល់និងល្បីល្បាញលើឆាកអន្តរជាតិ។
ទោះបីជាពេលនេះគាត់អាយុច្រើនហើយក្ដី តែគាត់បានប្រើពេលវេលាដែលនៅសេសសល់ពីជីវិតរបស់គាត់ ដើម្បីខិតខំប្រឹងប្រែងលើកស្ទួយផ្សព្វផ្សាយនិងចងក្រងឯកសារគុនល្បុក្កតោ ដើម្បីវប្បធម៌ក្បាច់គុនបុរាណខ្មែរមួយនេះកាន់តែរីកចម្រើន។
ព្រឹទ្ធចារ្យក្រមាមាសបានប្រាប់ខ្មែរថាមស៍ម្សិលមិញថា គិតត្រឹមឆ្នាំលោកមានអាយុ៧៨ឆ្នាំហើយ។ លោកបានសន្លប់កាលពីយប់ថ្ងៃអាទិត្យដោយមានអាការៈក្អួត ក្ដៅខ្លួន និងអស់កម្លាំងខ្លាំងបណ្ដាលមកពីគ្រុនក្ដៅ។ បន្ថែមពីលើនេះលោកកំពុងមានបញ្ហាតម្រង់នោម (ក្រពេញប្រូស្តាត)។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ពេលនេះខ្ញុំសម្រាកព្យាបាលជំងឺគ្រុនក្ដៅនៅមន្ទីរពេទ្យ។ ម្យ៉ាងខ្ញុំមានបញ្ហាតម្រង់នោម ហើយពេទ្យកំពុងតាមដាន»។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំមានបណ្ណប.ស.ស.សម្រាប់ការព្យាបាលជំងឺ ប៉ុន្តែថវិកានៅតែចាំបាច់ចំពោះជំងឺខ្ញុំ ព្រោះនៅពេលដែលខ្ញុំចេញពីមន្ទីរពេទ្យ ខ្ញុំត្រូវការថវិកាសម្រាប់ទិញថ្នាំនិងការចំណាយលើអាហារ»។
ទោះបីជាលោកកំពុងស្ថិតក្នុងការព្យាបាលជំងឺនៅមន្ទីរពេទ្យក្ដី ប៉ុន្តែអារម្មណ៍នៅតែគិតដល់កិច្ចការចុងក្រោយដែលលោកធ្វើមិនទាន់រួចរាល់ គឺការចងក្រងឯកសារជាសៀវភៅស្ដីពីគុនល្បុក្កតោ ដើម្បីទុកជាមរតសម្រាប់ប្រជាជាតិកម្ពុជា។ លោកបារម្ភខ្លាចកិច្ចការនេះធ្វើមិនទាន់រាល់ ព្រោះលោកមានវ័យកាន់តែចាស់ទៅហើយ។
លោកបាននិយាយថា៖ «ពេលវេលាខ្ញុំនៅខ្លីណាស់។ ដូច្នេះខ្ញុំមិនហ៊ានសម្រាកពីការងារធ្វើឯកសារអំពីក្បាច់គុនល្បុក្កតោនេះដែរ។ ខ្ញុំព្យាយាមធ្វើកិច្ចការនេះ ព្រោះខ្ញុំខ្លាចគុនល្បុក្កតោដែលជាផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ខ្មែរត្រូវបាត់បង់»។
លោកបានបញ្ជាក់ថា ក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំមកទល់នឹងពេលនេះ គឺលោកស្រាវជ្រាវនិងចងក្រងគុនល្បុក្កតោក្នុងឯកសារបានប្រមាណជិតបួនពាន់ក្បាច់គុន ហើយនៅសល់ប្រមាណជាងប្រាំពាន់ក្បាច់គុន។ ការស្រាវជ្រាវនិងចងក្រងជាឯកសារនេះ ដើម្បីរៀបចំក្បាច់គុនតឹមត្រូវតាមក្បួនខ្នាត។
លោកបន្ថែមថា កាលណាក្បាច់គុនទាំងនេះនៅបែកខ្វែកគ្នា ដែលធ្វើឱ្យអ្នកហាត់រៀនគុននេះមានភាពច្របូកច្របល់ ហើយថែមទាំងធ្វើឱ្យខូចខាតកត្តិយសនៃក្បាច់គុនជាតិខ្មែរ។
ដើម្បីពន្លឿនការចងក្រងឯកសារនេះ ព្រឹទ្ធាចារ្យក្រមាមាសបានអំពាវនាវដល់ប្រជាជនខ្មែរទាំងអស់ចូលរួមចំណែកជាធនធានដើម្បីជំរុញដំណើរការចងក្រងឯកសារគុនល្បុក្កតោឆាប់បានបញ្ចប់រួចរាល់ ដែលការចងក្រងនេះជាគោលបំណងចុងក្រោយរបស់លោក។
ក្នុងចំណោមសិស្សគុនល្បុក្កតោបានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភពេលបានទទួលដឹងថា ព្រឹទ្ធាចារ្យក្រមាមាស សាន គឹមស៊ាន ត្រូវបញ្ជូនទៅសង្គ្រោះបន្ទាន់នៅមន្ទីរពេទ្យ។
តារាសម្ដែង ពេជ្រ ចរណៃ សិស្សគុនល្បុក្កតោបានសម្ដែងក្ដីបារម្ភលើទំព័រហ្វេសប៊ុកថា ព្រឹទ្ធាចារ្យក្រមាមាស សាន គឹមស៊ាន ស្ថាបនិកចងក្រងដួងព្រលឹងគុនបុរាណខ្មែរល្បុក្កតោកំពុងត្រូវបានសង្គ្រោះបន្ទាន់នៅមន្ទីរពេទ្យ។
តារាសម្ដែងរូបនេះបន្តថា៖ «ខ្ញុំសូមបួងសួងដល់ទេវតាគ្រប់ទិសទីតាមថែរក្សាគ្រូតារួចផុតពីជំងឺដ៏សាហាវនេះផង។ បើគ្មានព្រឹទ្ធាចារ្យក្រមាមាស សាន គឹមស៊ាន ព្រលឹងគុនល្បុក្កតោរបស់ដូនតាខ្មែរមិនមានថ្ងៃនេះទេ»។
អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ដែលកម្ពុជាបានប្រឹងប្រែងស្នើសុំដាក់បញ្ចូល «គុនល្បុក្កតោ» ទៅក្នុងបញ្ជីសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូ ប៉ុន្តែនៅទីបំផុតគុនល្បុក្កតោដ៏ចំណាស់របស់ខ្មែរបានចុះក្នុង «បញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិ» របស់អង្គការយូណេស្កូនៅថ្ងៃទី២៩ ខែវិច្ឆកា ឆ្នាំ២០២២។
គុនល្បុក្កតោ គឺជាសិល្បៈនៃការប្រយុទ្ធមួយប្រភេទដែលជនជាតិខ្មែរសម័យបុរាណបានបង្កើតឡើង ដើម្បីការពារខ្លួន និងប្រយុទ្ធតតាំងជាមួយនឹងសត្វសាហាវ។
រឿងព្រេងបុរាណខ្មែរបានតំណាលតៗគ្នាថា មានគ្រូគុនម្នាក់បានចូលទៅប្រយុទ្ធជាមួយនឹងសត្វតោ ដែលតែងតែមកវាយប្រហារសត្វពាហនៈ និងមនុស្សនៅក្នុងភូមិ ហេតុនេះគុនល្បុក្កតោបានមកពីពាក្យពីរបូកបញ្ចូលគ្នា គឺ «ល្បុក្ក» ដែលមនុស្សយកឈើ ឬដំបង ទៅបុក ឬប្រយុទ្ធជាមួយសត្វតោ និងពាក្យ «តោ» តំណាងឱ្យសត្វ ដែលខ្លាំងក្លាលើសគេ។
តាមភ័ស្តុតាងប្រវត្តិសាស្ត្រ គេឃើញមានរូបអំពីគុនល្បុក្កតោបានឆ្លាក់នៅលើជញ្ចាំងប្រាសាទដំបូងគេបំផុត នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី៧ នៃប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក និងបន្តបន្ទាប់មកនៅក្នុងសម័យអង្គរ អំឡុងសតវត្សរ៍ទី១១ ដោយចលនានៃក្បាច់គុនល្បុក្កតោជាច្រើនត្រូវបានឆ្លាក់នៅតាមជញ្ជាំងប្រាសាទនានា ជាពិសេសនៅប្រាសាទអង្គវត្ត។
ជាមួយប្រវត្តិដ៏យូរលង់នេះ «គុនល្បុក្កតោ» បានរស់នៅជាមួយប្រជាជនខ្មែរពីសម័យមួយទៅសម័យមួយ ហើយក្រៅពីប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យការពារជាតិ គុនល្បុក្កតោក៏ជាកីឡាប្រពៃណីមួយ ដែលប្រជាជនខ្មែរតែងតែហ្វឹកហាត់ និងយកមកប្រកួតក្នុងពិធីបុណ្យប្រពៃណីជាតិនានា ដើម្បីរំលឹកដល់បុព្វបុរសខ្មែរជាច្រើនជំនាន់ ដែលគាត់បានប្រឹងប្រែងបង្កើតនិងបន្សល់ទុកនូវមរតកក្បាច់គុនដ៏មានតម្លៃមិនអាចកាត់ថ្លៃបាននេះ សម្រាប់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយ៕