Terug naar de krant

Coronasteun hervat, weg dynamiek op de arbeidsmarkt

Leeslijst achtergrond

Personeelstekort Wordt de krapte op de arbeidsmarkt nog groter door herinvoering van loon- en vastelastensubsidies voor getroffen ondernemers?

Leeslijst

Hij kan ze niet allemaal aan het werk houden. Maar na bijna twee jaar coronamaatregelen heeft restauranteigenaar Jan Willem Bloem geleerd: hij moet zijn werknemers, óók de flexwerkers, allemaal in dienst houden.

Bij de eerste horecasluiting, in maart vorig jaar, was het nog een grote gok. Andere ondernemers stuurden hun flexkrachten naar huis. Maar voor de eigenaar van restaurant De Waldhoorn in Otterlo voelde dat niet goed. „We zagen het als onze verantwoordelijkheid om hier samen doorheen te gaan”, zegt Bloem. „Of je nu een tijdelijk contract had of niet.” Inmiddels weet Bloem dat het ook bedrijfsmatig slim was. Want zodra cafés en restaurants weer open mogen, merkte hij vorig jaar zomer, is het direct druk. „Dan heb je echt een ingewerkt team nodig om een normale omzet te kunnen draaien.”

Hij zag hoe andere horeca-eigenaren grote moeite hadden hun personeelsbezetting weer op orde te krijgen. Sommigen moesten daardoor zelfs een dag in de week dicht blijven.

De personeelstekorten zijn nog steeds nijpend, ook nu een deel van de ondernemers opnieuw is getroffen door beperkende maatregelen, zoals gedwongen sluiting na vijf uur in de middag. Economische steunpakketten komen eveneens terug, bleek vorige week. Wordt de krapte op de arbeidsmarkt hierdoor nóg groter?

Lees ook dus hoe haal je mensen binnen?
De personeelstekorten zijn terug, dus hoe haal je mensen binnen?

Nadelige effecten

Het kabinet had de coronasteun nog maar net stopgezet, per 1 oktober. Economen vonden al langer dat de nadelige effecten op de economie te groot werden. Want óók bedrijven die onder normale omstandigheden failliet zouden gaan, werden met die steun overeind gehouden. Werknemers bleven zo vastzitten in banen zonder toekomst, terwijl andere bedrijven hen hard nodig hadden.

Daarom vindt Raymond Gradus het onverstandig dat de loonsubsidie NOW nu terugkeert. „Het bevriest de dynamiek van de arbeidsmarkt”, zegt de hoogleraar bestuur en economie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Aan het begin van de coronacrisis vond hij de loonsteun nog logisch. „Maar als je het zo lang doortrekt, zet het de economie op slot.”

Een soortgelijke conclusie trok het Centraal Planbureau onlangs op basis van een onderzoek naar de economische effecten van de coronasteun. De steun hield weliswaar bedrijven overeind, maar ging ten koste van de „economische dynamiek”, schreef het. Een groot deel van het steungeld kwam bovendien terecht bij bedrijven die niet levensvatbaar zijn – en dat mogelijk al voor de coronacrisis niet waren. „Naarmate de crisis langer duurde”, schreef het planbureau, „namen de kosten van het steunbeleid toe en de baten af.”

Het kabinet erkent de hoge economische prijs van de coronasteun. Die is „verstorend voor de economie” en „komt niet altijd op de juiste plekken terecht”, schreven de verantwoordelijke bewindspersonen vorige week aan de Tweede Kamer. Ook „verergert” de steun de krapte op de arbeidsmarkt. Daarom kan die „niet oneindig” zijn, volgens het kabinet.

Toch keren voor ondernemers met omzetverlies de NOW en vastelastensubsidie TVL terug, met terugwerkende kracht vanaf 1 november. Het kabinet legt in de Kamerbrief niet uit waarom het de economische bezwaren voorlopig naast zich neerlegt. De enige verwijzing is dat de nieuwe beperkingen „veel vragen” van werkgevers en burgers.

„Ik snap dat ondernemers zich zónder steun in de steek gelaten voelen”, zegt hoogleraar Gradus. „Maar de overheid heeft de verantwoordelijkheid na te denken wat ze op de lange termijn wil doen.” Hij vraagt zich bijvoorbeeld af waarom er niet meer aandacht is voor omscholing van mensen voor banen in toekomstbestendige sectoren, zoals de zorg en ict.

Restauranteigenaar Bloem vindt dat het kabinet een morele plicht heeft tegenover ondernemers. „Als zij zegt dat wij eerder dicht moeten, lijkt dit me de consequentie.” Hij vindt het „echt niet prettig” om afhankelijk te zijn van overheidssteun, zegt hij. „Maar het is wel noodzakelijk om te overleven.”

Massaal overstappen

Het is wel de vraag hoeveel dynamiek op gang zou komen zonder de noodsteun. Waarschijnlijk zouden meer faillissementen volgen, maar zouden werkloze horecamedewerkers massaal overstappen naar ‘groeisectoren’ als zorg en het onderwijs, waar ze hard nodig zijn? Dat lijkt niet waarschijnlijk.

In het eerste ‘coronajaar’, tot maart 2021, bleken werknemers die een krimpsector verlieten vooral over te stappen naar een ándere krimpsector. Zij gingen bijvoorbeeld van hotels naar restaurants. Dat bleek uit een vorige week verschenen onderzoek in economenblad ESB. En evengoed bleek een groot deel van de nieuw aangestelde verpleegkundigen al werkzaam in de zorg – wat het personeelstekort in de sector niet oplost.

De reden, volgens de Leidse hoogleraar economie Olaf van Vliet, een van de auteurs van het artikel in ESB: werknemers laten zich niet zo snel omscholen. Dat was voor de coronacrisis al zo. „Maar de noodzaak je om te scholen wordt, vermoed ik, nog kleiner door de steunpakketten.” De werkgever betaalt immers gewoon door, en biedt perspectief op terugkeer.

Ook Van Vliet vindt dat de noodsteun niet eindeloos verlengd kan worden. „Iedereen heeft zich erop kunnen instellen dat deze situatie nog een of twee jaar kan duren. Dan is het misschien nuttiger te bedenken hoe werknemers begeleid kunnen worden naar andere banen, die minder gevoelig zijn voor coronamaatregelen.”

Het kan de economie ook goed doen als er meer van baan wordt gewisseld bínnen een sector. Dan kunnen werknemers overstappen naar een gezonder bedrijf in dezelfde branche, dat meer toekomstperspectief heeft.

Restauranteigenaar Bloem vindt het vooral belangrijk dat de horeca als geheel een aantrekkelijke sector blijft om in te werken. „Je hoort nu al dat de aanwas op hotelscholen en horecaopleidingen beperkt is, omdat het perspectief wegvalt. Dat is superzonde. Als de overheidssteun dan wegvalt, betekent dat het faillissement van een hele sector.”

Bloem had nog vacatures openstaan toen de nieuwe maatregelen een week geleden werden afgekondigd. Laat hij dat zo? Interessante sollicitanten zal hij zeker op gesprek laten komen, zegt hij. De drempel is wat hoger om hen in dienst te nemen, maar goed personeel wil hij niet laten lopen. „Straks heb ik iedereen weer keihard nodig.”

Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 3 december 2021.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in