Mag je mensen filmen en die video online zetten?
Elk filmpje houdt een risico in
We moeten voorzichtig zijn met foto’s en filmpjes die over ons worden gemaakt. Een onschuldig lijkend filmpje kan immers heel wat over jou onthullen: waar je bent, wat je doet, met wie … Het ene moment lokt het alleen maar grappige reacties uit, het volgende moment stel je vast dat het je blijft achtervolgen: latere werkgevers kijken mee, potentiële vriendinnetjes, afgunstige buren … Je weet niet wie de beelden heeft gezien of hoe vaak ze zijn gedeeld. Ook als de filmpjes niet online worden gezet, zijn ze niet veilig. Hackers kunnen in smartphones inbreken en met privégegevens en -bestanden aan de haal gaan.
We moeten ook voorzichtig zijn met het posten van foto’s en filmpjes omdat die informatie heel moeilijk te beheersen is en omdat ze vroeg of laat in handen kan komen van mensen met slechte bedoelingen.
Bovendien schept de wetenschap dat we op eender welk moment van de dag gefotografeerd of gefilmd kunnen worden, een gevoel van onbehagen en onveiligheid. Iedereen heeft privacy nodig.
Daarom heeft de wetgever regels opgesteld over het portretrecht en over de bescherming van de privacy. Daarnaast werd op Europees vlak het recht om te worden vergeten ingevoerd.
In wat volgt, lichten we toe wat dat concreet betekent wanneer je iemand filmt of zelf bent gefilmd met een smartphone, een bewakingscamera, een webcam, een dashcam of een drone. Zodat je begrijpt waarom een school filmpjes of foto's van minderjarige leerlingen niet zonder toestemming op de website van de school mag zetten. En waarom je beter nadenkt vóór je het filmpje van een wild feestje op Instagram zet.
Zo werkt het portretrecht
Het basisprincipe is dat je toestemming moet vragen voordat je een foto of video van iemand neemt. Heb je iemand gefilmd of gefotografeerd met diens toestemming en wil je de beelden online zetten, dan heb je daar een bijkomend akkoord voor nodig. In beide gevallen kan de geportretteerde schriftelijk of mondeling toestemming geven. In een schriftelijk akkoord laat je optekenen op welke plaats en met welke bedoeling de foto werd genomen. Deze toestemming mag je altijd weer intrekken.
Natuurlijk hoef je tijdens een weekendje met vrienden niet ieders handtekening te vragen wanneer je enkele kiekjes neemt. In zulke gevallen wordt verondersteld dat de geportretteerden hun stilzwijgende toestemming hebben gegeven. Wel vragen of ze akkoord gaan als je foto’s op Instagram & co. wilt zetten.
Als het over jongeren gaat die nog geen 18 zijn, is het in theorie aan de ouders om te beslissen of ze toestemming geven of niet. Maar in de praktijk gaat men ervan uit dat jongeren tussen 12 en 14 jaar voldoende oud zijn om zelf toestemming te geven.
Zo werkt de bescherming van de privacy
Wanneer iemand over jouw persoonlijke gegevens (naam, adres, foto …) beschikt, behoud je altijd het recht om deze gegevens in te kijken en eventueel te wijzigen.
Je kunt je ook verzetten tegen onwettig gebruik ervan (bv. verspreiding via sociale media).
Je hebt het recht om te weten wie de gegevens beheert en waarom.
Men mag je hoe dan ook alleen privégegevens vragen die relevant zijn voor het beoogde doel.
Zo werkt het recht om vergeten te worden
Op Europees niveau werd de regel ingevoerd dat een website verplicht is om gegevens of beelden van jou te wissen als je daar om vraagt. Je moet er wel een goede reden voor aanvoeren. Bijvoorbeeld dat de beelden waarop jij verschijnt, niet nodig zijn voor het beoogde doel. Of dat je je toestemming wilt intrekken en er geen juridische basis bestaat om de beelden te tonen.
De website moet binnen een maand de beelden weghalen en alle links ernaartoe ook. Doet ze dat niet, dan moet ze haar weigering motiveren. Een geldige reden om de beelden toch online te laten staan kan bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting en van informatie zijn.
We sommen op onder welke voorwaarden je iemand mag filmen met een smartphone, een bewakingscamera, een webcam, een dashcam of een drone. En wat je kunt doen als je tegen je zin bent gefilmd.
Als je wilt filmen
- Gebruik je het filmpje gewoon onder vrienden en familie? Dan kun je je gang gaan zolang niemand zich ertegen verzet.
- Wil je het filmpje op je website zetten of posten op sociale media?
Dan moet je in principe vooraf de toestemming vragen van de betrokken persoon. Voor kinderen onder de 12 à 14 jaar is het akkoord van de ouders nodig.
Anders kun je overwegen om de gezichten wazig te maken (bv. met het Paint-programma op je computer). Let op: sommige mensen zullen toch herkenbaar blijven door bijvoorbeeld een tatoeage of een jas.
Als je bent gefilmd
- Heb je je toestemming gegeven om de video online te zetten? Je kunt daar altijd op terugkomen en vragen om de video te verwijderen.
- Sta je ongewild op een onlinefilmpje en gaat de filmer niet in op je verzoek om de beelden te verwijderen? Meld het misbruik op de website of het socialemediaplatform en vraag om de video weg te halen. Als dat niets uithaalt, kun je een klacht indienen bij de Gegevensbeschermingsautoriteit. Die instantie zal proberen om beide partijen met elkaar te verzoenen. Loopt ook dat met een sisser af, dan kun je het alleen nog voor de rechtbank proberen.
- Wanneer je bent gefilmd op een publieke plaats, bijvoorbeeld een winkelstraat, zonder dat op jou werd gefocust, gaat men ervan uit dat je impliciet toestemming hebt gegeven. Idem dito wanneer je deel uitmaakt van een uitzonderlijke gebeurtenis die tijdelijk de media haalt, als je een openbaar figuur bent (en het filmpje niet je privéleven betreft) of wanneer het filmen bedoeld is om de openbare orde en veiligheid te waarborgen.
Als je wilt filmen
Bewakingscamera’s worden zowel geïnstalleerd door bedrijven als door particulieren.
- De camera moet zo zijn geplaatst dat de beelden uitsluitend of hoofdzakelijk het eigendom van de eigenaar filmen. Als het voetpad of de openbare weg op de beelden te zien zijn, moet dat zo beperkt mogelijk blijven.
- De camera mag geen beelden maken waarmee je persoonlijke gegevens over iemand zou kunnen vergaren, bijvoorbeeld over zijn gezondheidstoestand, etnische afkomst of seksleven.
- Een verborgen camera (spycam) is verboden.
- Je moet de voorbijgangers en bezoekers laten weten dat ze kunnen worden gefilmd. Dat kan met een pictogram dat duidelijk zichtbaar wordt aangebracht aan de ingang van de bewaakte plaats. Op het pictogram moeten jouw naam en coördinaten staan. Zo kan iedereen indien nodig contact opnemen.
- Je mag de beelden niet langer dan een maand bewaren. Tenzij de camera een overtreding of schadegeval heeft geregistreerd, of een slachtoffer of dader heeft geïdentificeerd: in die gevallen mogen de beelden langer worden bijgehouden.
- Als de camera niet louter de binnenkant van een gebouw filmt, bijvoorbeeld omdat hij op de tuin is gericht, moet je hem registreren bij de politie. Op die manier kan de politie controleren of de camera reglementair is opgesteld. Mocht er bijvoorbeeld een misdrijf zijn gepleegd dat mogelijk door jouw camera is vastgelegd, dan mag de politie de beelden opvragen.
Als je bent gefilmd
Je hebt het recht om beelden bij de eigenaar van de camera op te vragen als je denkt dat een bewakingscamera je heeft gefilmd, ook als het om een camera van de politie gaat. Je moet zijn gegevens op het camerapictogram vinden. Geef zo precies mogelijk aan op welk moment je bent gefilmd en waaraan je kunt worden herkend. Vermeld ook de reden waarom je de beelden verwijderd wilt zien, bijvoorbeeld omdat iemand er misbruik van heeft gemaakt. Het omgekeerde geval is ook mogelijk: je kunt de beelden opvragen omdat ze je vrijpleiten van een beschuldiging.
Als je wilt filmen
- Je moet de toestemming vragen van de andere partij(en). Het moet voor hen duidelijk zijn waarvoor de opname zal dienen.
- Wanneer je als leraar een les met minderjarigen wilt filmen, moet je in principe het akkoord van de ouders vragen. Tenzij de kinderen al 12 à 14 jaar oud zijn.
Als je bent gefilmd
- Als je je toestemming had gegeven om te worden gefilmd, mag je je akkoord altijd intrekken. Je kunt dan tijdens een videosessie de camera en microfoon uitzetten en communiceren via de chatfunctie.
- Bij een videoles met minderjarigen moeten de ouders in principe beoordelen of het opnemen en bewaren van de les opportuun is.
Als je wilt filmen
- Heb je een opname gemaakt van een mooie rit in de Haute-Provence en hou je die beelden voor jezelf, dan rijst er geen privacyprobleem. Ook niet als je ongewild een schaars geklede Française hebt gefilmd terwijl ze het zebrapad overstak.
- Heb je beelden gemaakt die je eventueel zou kunnen gebruiken als bewijs in een auto-ongeluk? Die mag je niet zomaar bijhouden. Elke dag dat je geen ongeluk hebt gehad, moet je de opnames wissen. Raak je wel betrokken bij een verkeersongeval, dan moet je de andere partij inlichten over de opname met de dashcam. Vermeld liefst in het aanrijdingsformulier of het proces-verbaal dat het ongeluk is gefilmd met een dashcam.
- Als jouw camera per toeval een ongeluk registreert waarbij je niet zelf betrokken bent, kunnen de beelden dienen als bewijsmateriaal. Dat is een uitzondering op de regel van het portretrecht en de bescherming van de privacy.
Als je bent gefilmd
- Wanneer je voorkomt in een filmpje van een verkeersongeval, gaat het volgens de Gegevensbeschermingsautoriteit niet om gewone privégegevens zoals je naam, adres en telefoonnummer, maar om gerechtelijke privégegevens. De Privacywet verbiedt de verwerking van privégegevens maar als het over een geschil gaat over een verkeersongeval, wordt dat als een uitzondering op de regel aanvaard. Wel is het aan de eigenaar van de dashcam om jou te laten weten dat je was gefilmd. Het is daarom aangeraden om in het aanrijdingsformulier of in het pv van het ongeval te (laten) vermelden dat er dashcambeelden zijn.
- Is in het filmpje te zien dat jij een overtreding begaat, dan kunnen die beelden als bewijs dienen bij een eventuele rechtszaak. Bewijs dat in strijd is met het recht op privacy van de betrokkene mag volgens het Hof van Cassatie namelijk worden gebruikt, tenzij er een wet van toepassing is die leidt tot nietigheid, er een onregelmatigheid de betrouwbaarheid van het bewijs aantast of het gebruik van het bewijs in strijd is met het recht op een eerlijk proces.
Als je wilt filmen
- Je mag niet in het wilde weg vliegen en filmen. Blijf weg boven de tuin van de buren of het stadspark. Alleen als de mensen die je filmt onherkenbaar zijn, mag je in het openbaar filmen. Onherkenbaar betekent niet alleen dat de gezichten onherkenbaar zijn. Ook een kledingstuk of auto kan kenmerkend zijn.
- Maak je, gewild of ongewild, een opname van een voorbijganger, dan moet je die inlichten.
- Om het filmen van individuen te voorkomen, kun je signalisatie (bv. verkeerskegels) aanbrengen in de onmiddellijke omgeving waar de drone zal circuleren.
Als je bent gefilmd
Als werd aangegeven waar een drone zou circuleren en je hebt je binnen dat terrein begeven, heb je stilzwijgend toestemming gegeven om te worden gefilmd.
Wanneer je het recht hebt om te vragen dat het filmpje waarin je voorkomt, wordt verwijderd maar de auteur daar niet op ingaat, kun je terecht bij de Gegevensbeschermingsautoriteit (de vroegere Privacycommissie). Die zal proberen te bemiddelen.
In laatste instantie kun je een zaak aanspannen voor de rechtbank van eerste aanleg.